Khi mọi người đều đổ xô đầu tư vào cùng một cổ phiếu, bạn có nên làm theo không? 

Nếu câu trả lời là có, có thể bạn đang mắc chứng tâm lý đám đông. 

Tâm lý đám đông là xu hướng cá nhân làm theo hành động và hành vi của một nhóm lớn hơn. 

Việc hiểu được hành vi đám đông trên thị trường tài chính không chỉ rất quan trọng để ngăn ngừa những sai lầm tốn kém mà còn xác định được thời điểm tâm lý đám đông chi phối biến động thị trường, giúp các nhà đầu tư tránh rơi vào bong bóng đầu cơ và đưa ra quyết định dựa trên nỗi sợ hãi hoặc lòng tham thay vì phân tích đúng đắn. 

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu khái niệm tâm lý đám đông trong giao dịch, xem xét tác động của nó đến biến động thị trường và quyết định giao dịch của cá nhân, đồng thời cung cấp các chiến lược giúp bạn tránh trở thành nạn nhân của cái bẫy tâm lý phổ biến này. 

Tâm lý đám đông là gì? 

Tâm lý đám đông là một hiện tượng tâm lý mà cá nhân tiếp nhận niềm tin, hành vi hoặc thái độ của số đông trong một nhóm. Hành vi này thường bị thúc đẩy bởi tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO) và giả định rằng nếu mọi người khác đang làm điều gì đó, thì đó hẳn là điều đúng đắn. 

Trong bối cảnh giao dịch, điều này có thể dẫn đến việc mua hoặc bán tài sản chỉ vì người khác đang làm như vậy mà không tiến hành phân tích kỹ lưỡng . 

Một số yếu tố góp phần tạo nên tâm lý đám đông bao gồm những hiểu biết sâu sắc từ các nhà phân tích nổi tiếng, thông tin không đầy đủ, tin đồn trên mạng xã hội và động lực thị trường. 

Ví dụ lịch sử về tâm lý đám đông trên thị trường tài chính 

Sau đây là một số ví dụ về bong bóng tài chính đáng kể đã xảy ra trong quá khứ: 

Bong bóng Dot-Com (1995-2000) ^[1] 

 
Bong bóng dot-com là giai đoạn thị trường chứng khoán bùng nổ mạnh mẽ nhờ đầu tư vào các công ty internet. Cổ phiếu công nghệ tăng vọt, và chỉ số Nasdaq Composite tăng gấp năm lần khi các nhà đầu tư tin rằng bất kỳ doanh nghiệp nào liên quan đến internet đều sẽ thành công, dẫn đến định giá bị thổi phồng nghiêm trọng. 

Khi bong bóng này phình to, nhiều công ty khởi nghiệp internet đã nhận được khoản đầu tư lớn mặc dù có mô hình kinh doanh yếu kém hoặc lộ trình sinh lời rõ ràng. Thị trường tràn ngập các công ty có tỷ lệ giá trên thu nhập cao nhưng doanh thu hoặc tài sản thực tế lại thấp. 

Đầu năm 2000, tâm lý thị trường thay đổi khi các nhà đầu tư nhận ra rằng những định giá này là không bền vững. Niềm tin sụt giảm, khiến chỉ số Nasdaq sụp đổ và xóa sổ nhiều công ty dot-com, dẫn đến thiệt hại tài chính đáng kể cho các nhà đầu tư và một cuộc cải tổ đáng kể trong lĩnh vực công nghệ. 

Hình 1: Sự tăng giảm của Chỉ số Nasdaq Composite trong thời kỳ bong bóng dot com (Nguồn: Viện Doanh nhân Toàn cầu ) 

Sự sụp đổ của thị trường bất động sản (2007-2008) ^[2] 

Sự sụp đổ của thị trường nhà đất được châm ngòi bởi hành vi đầu cơ. Nhiều nhà đầu tư mua bất động sản, tin rằng giá sẽ tiếp tục tăng vô thời hạn. Niềm tin này được thúc đẩy bởi các hoạt động cho vay nặng lãi, bao gồm cả thế chấp dưới chuẩn, cho phép người vay có lịch sử tín dụng kém vay mua nhà mà không bị kiểm tra kỹ lưỡng. 

Khi nhu cầu tăng cao, giá nhà cũng tăng vọt, tạo ra bong bóng. 

Khi bong bóng vỡ, giá cả giảm mạnh, dẫn đến tình trạng tịch thu nhà tràn lan. Làn sóng vỡ nợ này đã gây ra một cuộc khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng cho các tổ chức tài chính đầu tư mạnh vào chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp. 

Giai đoạn này chứng kiến giá nhà tăng nhanh chóng, một số khu vực có mức tăng giá 10% hoặc hơn mỗi năm. Các bên cho vay cũng tham gia vào các hoạt động rủi ro, chẳng hạn như cung cấp các khoản thế chấp lãi suất thả nổi với khoản thanh toán ban đầu thấp, sau đó được điều chỉnh lên mức lãi suất cao hơn nhiều, khiến bong bóng bất động sản càng phình to. 

Khi bong bóng vỡ vào năm 2007, giá nhà bắt đầu giảm mạnh. 

Sự suy giảm này đã gây ra một làn sóng tịch thu nhà khi chủ nhà không thể trả nợ thế chấp và vỡ nợ. Sự gia tăng các vụ vỡ nợ đã dẫn đến một cuộc khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng trong các tổ chức tài chính đã đầu tư mạnh vào chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp – các sản phẩm tài chính bao gồm các khoản vay mua nhà trọn gói. Khi các chứng khoán này mất giá, các ngân hàng phải đối mặt với những khoản lỗ khổng lồ, dẫn đến việc thắt chặt điều kiện tín dụng và gây ra thêm bất ổn kinh tế. 

Cơn sốt Bitcoin (2017) ^[3] 

Năm 2017, Bitcoin chứng kiến sự tăng giá chóng mặt do tâm lý đám đông và tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO) trước cơn sốt tiền điện tử. Giá trị của đồng tiền này tăng vọt từ dưới 1.000 đô la vào đầu năm lên gần 20.000 đô la vào tháng 12, thu hút sự chú ý và đầu tư rộng rãi. Khi giá Bitcoin tăng vọt, ngày càng nhiều nhà đầu tư nhảy vào, háo hức kiếm lời từ đà tăng trưởng nhanh chóng của nó. 

Cơn sốt này xuất phát từ việc thiếu hiểu biết về công nghệ Bitcoin và các nguyên tắc cơ bản của thị trường, khi các nhà đầu tư chủ yếu tập trung vào mức giá tăng vọt và tiềm năng thu lợi nhuận nhanh chóng. 

Tuy nhiên, bong bóng này không bền vững. 

Đầu năm 2018, giá Bitcoin bắt đầu giảm mạnh, xuống còn khoảng 6.000 đô la vào tháng 2 và tiếp tục giảm trong suốt cả năm. Sự sụp đổ này đã gây ra tổn thất tài chính đáng kể cho nhiều nhà đầu tư đã mua vào ở mức đỉnh điểm. 

Hình 2: Biểu đồ hiển thị giá Bitcoin từ năm 2017 – 2018 (Nguồn: Bloomberg ) 

Tác động của tâm lý đám đông đến diễn biến thị trường ^[4][5] 

Sau đây là một số cách tâm lý đám đông có thể ảnh hưởng đến diễn biến thị trường: 

1. Tạo ra bong bóng thị trường chứng khoán 

Bong bóng này xảy ra khi giá tài sản tăng theo cấp số nhân trong một khoảng thời gian, vượt xa giá trị nội tại của chúng. Cuối cùng, những mức giá bị thổi phồng này đạt đến điểm giới hạn và giảm nhanh chóng, khiến bong bóng “vỡ” và gây ra tổn thất đáng kể cho các nhà đầu tư. 

2. Tạo ra các buồng vang thông tin 

Các nhà đầu tư chủ động tiếp xúc với thông tin xác nhận niềm tin hiện tại của họ. Sự tiếp xúc có chọn lọc này đặc biệt rõ rệt ở các nhà đầu tư chuyên nghiệp, những người giao dịch dựa trên niềm tin mạnh mẽ. Trong những buồng vang thông tin này, nhà đầu tư có thể thấy chủ yếu là các thông điệp tăng giá và ít thông điệp giảm giá hơn, củng cố thành kiến của họ và khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi hành vi đám đông hơn. 

3. Thúc đẩy sự biến động của thị trường 

Tâm lý đám đông khiến các nhóm nhà đầu tư lớn đưa ra quyết định mang tính tập thể, cảm xúc thay vì những quyết định độc lập, lý trí. Hành vi này dẫn đến biến động giá quá mức, khi các nhà đầu tư mua hoặc bán với số lượng lớn dựa trên xu hướng hoặc tin tức. 

4. Tạo vòng phản hồi 

Điều này tạo ra vòng phản hồi trong đó giá tăng thu hút nhiều người mua hơn và giá giảm gây ra nhiều đợt bán ra hơn, khuếch đại biến động thị trường và đẩy giá ra xa giá trị thực của chúng. 

Truyền thông và mạng xã hội đóng vai trò then chốt trong việc khuếch đại hành vi đám đông. Tin tức giật gân, bài đăng lan truyền trên mạng xã hội và những ý kiến có sức ảnh hưởng có thể gây ra phản ứng tức thời và lan rộng từ các nhà đầu tư. Hãy nghĩ về những bài đăng trên X của Elon Musk hay Donald Trump và cách họ dễ dàng tác động đến thị trường. 

Vào tháng 8 năm 2019, chỉ số công nghiệp Dow Jones giảm 280,85 điểm, tương đương hơn 1%, trong khi S&P 500 giảm 0,9% xuống 2.953,56 điểm, và Nasdaq Composite giảm 0,8% xuống 8.111,12 điểm. Sự sụt giảm này của thị trường diễn ra sau dòng tweet của Tổng thống Donald Trump thông báo về việc áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quốc bắt đầu từ đầu tháng 9. 

Hình ảnh 1: Các dòng tweet của Donald Trump về việc áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc (Nguồn: X ) 

Vào tháng 5 năm 2021, Elon Musk đã thông báo qua Twitter rằng Tesla sẽ không còn chấp nhận Bitcoin làm phương thức thanh toán nữa, với lý do xu hướng sử dụng năng lượng “điên rồ” trong những tháng gần đây. Sau phát biểu của Musk, giá Bitcoin đã giảm 17% xuống mức thấp nhất kể từ tháng 3 năm 2021. Các loại tiền điện tử khác, bao gồm cả Ether, cũng giảm trước khi phục hồi một phần. Cổ phiếu Tesla đóng cửa giảm 3,08%, xuống mức thấp nhất kể từ tháng 3 năm 2021. 

Hình ảnh 2: Tweet của Elon Musk thông báo Tesla sẽ không sử dụng Bitcoin để giao dịch (Nguồn: X ) 

 
Hình ảnh 3: Tweet của Elon Musk kèm theo biểu đồ cho thấy mức tiêu thụ điện của Bitcoin (Nguồn: X ) 

Sự lan truyền thông tin nhanh chóng này thường dẫn đến sự biến động giá cả bất hợp lý và làm tăng sự bất ổn của thị trường . 

Ảnh hưởng của phương tiện truyền thông có thể tạo ra sự cường điệu xung quanh các cổ phiếu hoặc lĩnh vực cụ thể, dẫn đến cơn sốt mua vào hoặc bán ra do hoảng loạn. 

Một trong những ví dụ đáng chú ý gần đây nhất là vụ ép bán khống GameStop. Giá cổ phiếu GameStop tăng vọt khi một nhóm nhà đầu tư bán lẻ trên diễn đàn Reddit r/WallStreetBets bắt đầu mua cổ phiếu với số lượng lớn. Sự đưa tin của giới truyền thông đã thổi bùng sự phấn khích, thu hút thêm nhiều nhà đầu tư và tạo nên cơn sốt mua vào. Kết quả là, giá cổ phiếu tăng vọt từ khoảng 20 đô la lên gần 500 đô la chỉ trong vài tuần ^[6]. 

Trong thời đại kỹ thuật số, việc lan truyền thông tin nhanh chóng làm gia tăng hành vi đám đông, khi các nhà đầu tư phản ứng nhanh chóng mà không phân tích kỹ lưỡng, góp phần làm tăng thêm sự biến động của thị trường. 

Bạn có thể đọc thêm về giao dịch tin tức tại đây . 

Tác động của tâm lý đám đông đến quyết định giao dịch cá nhân 

Như đã đề cập ở phần đầu, các nhà đầu tư thường trải qua cảm giác FOMO khi thấy những nhà đầu tư khác giao dịch cùng một loại tài sản. Điều này buộc họ phải chạy theo đám đông với hy vọng không bỏ lỡ cơ hội sinh lời. 

Sau đây là một số tác động tiêu cực của tâm lý đám đông đến các quyết định giao dịch của cá nhân: 

1. Có thể gây hại cho danh mục đầu tư cá nhân 

Những người chạy theo đám đông có thể mua vào tài sản được định giá quá cao hoặc bán ra khi thị trường hoảng loạn, dẫn đến thua lỗ đáng kể. Việc chọn thời điểm giao dịch không phù hợp và bỏ lỡ cơ hội đầu tư có thể làm xói mòn giá trị danh mục đầu tư và cản trở các mục tiêu tài chính dài hạn. 

2. Khiến các nhà giao dịch phụ thuộc nhiều hơn vào các câu chuyện thị trường hiện hành. 

Sự phụ thuộc vào độ nhiễu của thị trường có thể dẫn đến những quyết định thiếu sáng suốt, vì các nhà giao dịch có thể hành động theo tin đồn hoặc sự cường điệu thay vì dựa trên các nguyên tắc tài chính vững chắc. Kết quả là, các chiến lược giao dịch trở nên thụ động thay vì chủ động, làm tăng khả năng đưa ra các quyết định bốc đồng và gây bất lợi. 

3. Tạo cảm giác an toàn giả cho các nhà giao dịch.  
   Khi mọi người cùng thực hiện những động thái tương tự, có vẻ như hành động tập thể này là an toàn và hợp lý. Tuy nhiên, điều này có thể gây hiểu lầm, vì điều kiện thị trường có thể thay đổi nhanh chóng, và những gì có vẻ là một quyết định thận trọng hôm nay có thể trở thành một sai lầm đắt giá vào ngày mai. Cảm giác an toàn giả tạo này thường ngăn cản các nhà giao dịch đánh giá một cách nghiêm túc vị thế của mình và thực hiện các điều chỉnh cần thiết. 

Tìm hiểu cách quản lý những cảm xúc này trong hướng dẫn của chúng tôi về FUD . 

Chiến lược tránh rơi vào bẫy hành vi đám đông 

Hành vi đám đông có thể dẫn đến những sai lầm đắt giá, bởi các nhà đầu tư thường đưa ra quyết định dựa trên cảm xúc hơn là phân tích lý trí. Để bảo vệ khoản đầu tư của mình và đạt được thành công lâu dài, điều quan trọng là phải áp dụng các chiến lược giúp bạn duy trì kỷ luật, hiểu biết và khách quan. Dưới đây là một số phương pháp hiệu quả để tránh rơi vào bẫy hành vi đám đông. 

1. Tiến hành nghiên cứu và phân tích độc lập 

Điều quan trọng là phải tự mình nghiên cứu và phân tích. Hãy đánh giá các khía cạnh cơ bản và kỹ thuật của khoản đầu tư bằng các chỉ báo thay vì dựa vào ý kiến phổ biến hoặc sự cường điệu của thị trường. Bằng cách đưa ra quyết định dựa trên nghiên cứu vững chắc, các nhà giao dịch có thể xác định các cơ hội thực sự và tránh định giá quá cao. 
 

Dưới đây là một số bài viết giúp bạn bắt đầu:  
 
Những điều cơ bản về Phân tích kỹ thuật tóm tắt 

Những điều cơ bản của Phân tích cơ bản cho Thị trường Forex 

Hướng dẫn về Fibonacci Retracement: Cách sử dụng  

Hướng dẫn đầy đủ về phân tích xu hướng: Cách sử dụng 

2. Xây dựng chiến lược giao dịch kỷ luật.  

Đặt ra các mục tiêu đầu tư rõ ràng, thiết lập tiêu chí vào và ra, và tuân thủ các quy tắc này một cách nhất quán. Cách tiếp cận có cấu trúc này giúp duy trì sự tập trung vào các mục tiêu dài hạn thay vì bị ảnh hưởng bởi những biến động ngắn hạn của thị trường do tâm lý đám đông chi phối. 

3. Giữ vững tâm lý khi giao dịch 

 
Điều quan trọng đối với tất cả các nhà giao dịch là giữ bình tĩnh trước những biến động đột ngột của thị trường. Điều này có thể đạt được bằng cách sử dụng các kỹ thuật như chánh niệm và quản lý căng thẳng, vốn là những khía cạnh thiết yếu của tâm lý giao dịch. Nhận thức được các thiên kiến như hiệu ứng đám đông và thiên kiến xác nhận cũng có thể cho phép các nhà giao dịch nhận ra những ảnh hưởng phi lý. Hãy cân nhắc việc ghi nhật ký giao dịch và đặt ra các quy tắc định sẵn để duy trì tính khách quan. 
 

4. Đa dạng hóa danh mục đầu tư và quản lý rủi ro 

Đa dạng hóa và quản lý rủi ro là yếu tố then chốt để chống lại hành vi đám đông. Hãy phân bổ đầu tư vào các tài sản, lĩnh vực và khu vực khác nhau để giảm thiểu tác động của bất kỳ biến động nào trên thị trường. Áp dụng các kỹ thuật quản lý rủi ro như đặt lệnh dừng lỗ và thường xuyên xem xét danh mục đầu tư để có thể phòng ngừa các khoản lỗ đáng kể và đảm bảo tính ổn định. 

Bằng cách kết hợp các chiến lược này, các nhà đầu tư có thể điều hướng thị trường tốt hơn với sự tự tin và khả năng phục hồi, có khả năng giảm thiểu tác động tiêu cực của hành vi đám đông. 

Kết luận 

Tâm lý đám đông trên thị trường tài chính có thể dẫn đến những rủi ro và tổn thất tài chính đáng kể. Việc hiểu rõ hiện tượng tâm lý này là rất quan trọng để các nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt và hợp lý. Bằng cách nhận biết tác động của tâm lý đám đông, các nhà giao dịch có thể tránh được những cạm bẫy của việc chạy theo đám đông và thay vào đó tập trung vào các chiến lược kỷ luật, nghiên cứu độc lập và quản lý rủi ro hiệu quả. Việc triển khai các chiến lược này có khả năng giúp bảo vệ danh mục đầu tư cá nhân và hỗ trợ các mục tiêu tài chính dài hạn, cho phép các nhà đầu tư định hướng thị trường một cách tự tin và kiên cường. 

Tại Vantage Markets, chúng tôi cung cấp các công cụ, nguồn lực và hỗ trợ cần thiết để bạn tự tin và độc lập điều hướng thị trường. Mở tài khoản giao dịch trực tiếp với Vantage ngay hôm nay để tận dụng nền tảng toàn diện của chúng tôi và đón đầu xu hướng thị trường với phương pháp tiếp cận chiến lược và kỷ luật. 

Tài liệu tham khảo: