Thị trường sống dựa vào kỳ vọng. Mỗi biến động trong dữ liệu lạm phát, mỗi bài phát biểu của quan chức Cục Dự trữ Liên bang (Fed), và mỗi dòng trong tuyên bố chính sách đều có thể khiến cổ phiếu, trái phiếu và tiền tệ biến động. 

Cục Dự trữ Liên bang (Fed) hiện đã xác nhận việc cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản (25 điểm cơ bản) tại cuộc họp tháng 9, lần điều chỉnh đầu tiên sau nhiều tháng. Động thái này diễn ra sau dữ liệu lạm phát trái chiều, với Chỉ số Giá sản xuất (PPI) giảm 0,1% trong tháng 8 — giảm tốc độ so với cùng kỳ năm trước xuống còn 2,6% — trong khi Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI) vẫn giữ nguyên ở mức 2,9% tính theo giá trị toàn phần và 3,1% tính theo giá trị cốt lõi ^[1]. 

Sự chia rẽ này làm nổi bật thách thức đối với các nhà hoạch định chính sách. Một mặt, chi phí bán buôn giảm cho thấy áp lực ở thượng nguồn đang giảm bớt. Mặt khác, giá tiêu dùng vẫn ở mức cao — đặc biệt là trong lĩnh vực nhà ở và dịch vụ — cho thấy rủi ro lạm phát vẫn chưa biến mất. 

Việc cắt giảm lãi suất có thể giúp xoa dịu thị trường lao động đang suy yếu, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: liệu đây có phải là khởi đầu của một chu kỳ nới lỏng hay chỉ là một sự điều chỉnh thận trọng một lần? 

Những điểm chính 

• Cục Dự trữ Liên bang đã xác nhận cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản vào tháng 9, động thái đầu tiên sau nhiều tháng. 
• Dữ liệu lạm phát vẫn còn chia rẽ: giá sản xuất giảm trong khi giá tiêu dùng vẫn giữ nguyên, gây áp lực lên các nhà hoạch định chính sách. 
• Việc cắt giảm lãi suất nhằm mục đích hỗ trợ thị trường lao động đang suy yếu, nhưng nguy cơ lạm phát đình trệ và chu kỳ chính sách dừng-khởi động vẫn còn. 

Dữ liệu lạm phát 101: CPI so với PPI 

Để thực sự hiểu được điều gì đang bị đe dọa, bạn cần biết hai chỉ số này đo lường điều gì. Hãy nghĩ về việc xem xét giá cả từ hai góc nhìn rất khác nhau. 

• PPI : Đây là chỉ số ngược dòng. Nó theo dõi chi phí mà doanh nghiệp phải trả cho nguyên liệu thô, linh kiện và hàng hóa bán buôn. Nếu chi phí thép, chất bán dẫn hoặc bao bì giảm, các công ty có thể sẽ ít chịu áp lực tăng giá hơn trong tương lai. Ví dụ, vào tháng 8, giá thực phẩm bán buôn đã giảm trong khi chi phí năng lượng giảm. Cả hai yếu tố này đều góp phần vào mức giảm bất ngờ 0,1% hàng tháng của PPI ^[2]. Điều này giống như một tín hiệu từ nhà máy cho thấy lạm phát có thể đang giảm từ gốc. 

• CPI : Đây là chỉ số giá tiêu dùng (CPI) hạ nguồn. Chỉ số này đo lường những gì bạn và tôi thấy ở quầy thanh toán: tiền thuê nhà, hàng tạp hóa, chăm sóc y tế, xăng dầu và du lịch. Chính lạm phát mới là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến các hộ gia đình. Trong tháng 8, CPI vẫn giữ nguyên ở mức 2,9% giá tiêu dùng chính và 3,1% giá tiêu dùng cốt lõi, chủ yếu là do chi phí nhà ở (chiếm hơn 30% CPI) và các dịch vụ – như bảo hiểm ô tô và chăm sóc sức khỏe – vẫn đang tăng ^[3]. Vì vậy, trong khi PPI cho biết “chi phí đang giảm bớt cho người sản xuất”, CPI cho biết “người tiêu dùng vẫn chưa cảm thấy nhẹ nhõm”. 

Đây là cách dễ nhất để hình dung: PPI là nhà máy, trong khi CPI là giỏ hàng. Tại sao Fed lại quan tâm đến cả hai? Bởi vì khi kết hợp lại, chúng kể một câu chuyện về thời điểm. 

PPI có thể gợi ý những gì sắp xảy ra, trong khi CPI phản ánh cảm nhận hiện tại của các hộ gia đình. Nếu PPI giảm nhưng CPI vẫn ở mức cao, điều đó có nghĩa là sự phục hồi có thể sắp đến, nhưng không chắc chắn. Và đây là điểm mấu chốt: Fed không chỉ xem xét các số liệu thống kê. 

Nó xem xét kỹ lưỡng các chi tiết như giá nhà ở, lạm phát dịch vụ và các chỉ số cốt lõi (loại trừ giá thực phẩm và năng lượng dễ biến động) để xem liệu lạm phát có thực sự đang hạ nhiệt hay chỉ đang tạm dừng. 

Hãy nghĩ lại giai đoạn 2021-2022: PPI đã tăng vọt từ lâu trước khi CPI hoàn toàn bắt kịp, báo hiệu lạm phát tiêu dùng sắp tăng vọt. Giờ đây, chúng ta đang thấy điều ngược lại, với PPI giảm trước. Fed phải quyết định xem đây có phải là khởi đầu của một xu hướng giảm thực sự hay chỉ là một đợt giảm “tạm thời”. 

Hành động cân bằng của Fed 

Điều này đưa chúng ta đến cốt lõi của vấn đề. Fed không thể chỉ tập trung vào một con số. Nhiệm vụ kép của họ là ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm, và hiện tại, hai yếu tố này đang giằng co theo những hướng khác nhau. 

Một mặt, dữ liệu PPI tháng Tám mang lại sự lạc quan, cho thấy chi phí bán buôn thấp hơn có thể giúp giảm giá tiêu dùng trong những tháng tới. Chi phí vận chuyển giảm và giá hàng hóa rẻ hơn có thể tác động đến các mặt hàng như đồ điện tử hoặc đồ nội thất. 

Mặt khác, CPI vẫn ở mức gần 3%, trong khi nhu cầu nhà ở và dịch vụ vẫn đang trì trệ. Đặc biệt, lạm phát giá thuê nhà vẫn chậm hạ nhiệt và Powell đã cảnh báo rằng chi phí nhà ở có thể khiến lạm phát cơ bản tăng cao lâu hơn dự kiến của thị trường. Cộng thêm thuế quan, bức tranh CPI có vẻ kém khả quan hơn. 

Trong khi đó, thị trường lao động đang bộc lộ những rạn nứt. Tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức cao nhất trong bốn năm là 4,3%, và số đơn xin trợ cấp thất nghiệp đang gia tăng ^[4]. Đây không phải là một sự sụp đổ, nhưng nếu tình trạng mất việc làm tăng tốc trong khi lạm phát vẫn ở mức cao hơn mục tiêu, Fed có nguy cơ rơi vào tình trạng đình lạm nhẹ, tình trạng tồi tệ nhất của cả hai phía. 

Trong bối cảnh đó, Fed đã cắt giảm lãi suất 25 điểm cơ bản vào tháng 9, thể hiện ý định hỗ trợ thị trường lao động mà không tuyên bố chiến thắng lạm phát. Động thái này được thiết kế như một sự điều chỉnh thận trọng: nới lỏng các điều kiện đủ để hỗ trợ tăng trưởng, nhưng không quá mức khiến nguy cơ lạm phát bùng phát trở lại. 

Lịch sử cho chúng ta góc nhìn khác. Năm 1995, một “điều chỉnh giữa chu kỳ” đã giúp tạo ra một cú hạ cánh mềm mại. Vào giữa những năm 1970, các đợt cắt giảm lãi suất lại châm ngòi cho tình trạng lạm phát đình trệ (stagflation) và dẫn đến một chu kỳ chính sách giật cục — cắt rồi lại thắt chặt. Powell nhận thức rõ cả hai chiến lược — và điều ông đang cố cân bằng là tránh lặp lại kịch bản thứ hai. 

Cẩm nang của Fed: Việc cắt giảm lãi suất có ý nghĩa gì đối với các nhà quan sát thị trường? 

Khi Fed thay đổi, thị trường sẽ phản ứng trên toàn bộ trái phiếu, cổ phiếu, tiền tệ và hàng hóa, tạo ra những thay đổi về giá có thể kéo dài sau thông báo. 

Năm	Lý do cắt giảm	S&P 500 (lợi nhuận 6 tháng)	Thay đổi lợi suất 10 năm	Chỉ số đô la	Kết quả
1995	Điều chỉnh giữa chu kỳ	15%	-40bps	Yếu hơn	Hạ cánh mềm
2001	Bong bóng công nghệ vỡ	-10%	-120bps	Hỗn hợp	Suy thoái
2019	Cắt giảm bảo hiểm	11%	-60bps	Yếu hơn	Tránh được sự chậm lại tăng trưởng

 
Bảng 1: Bài học lịch sử: Biến động thị trường sau lần cắt giảm đầu tiên của Fed ^[5] 

Lưu ý: Hiệu suất thị trường trong quá khứ chỉ mang tính chất thông tin và không chỉ ra kết quả trong tương lai. 

Ngắn hạn: Chuẩn bị đối mặt với những cú “giật mạnh” của thị trường 

1. Trái phiếu 

Thị trường trái phiếu kho bạc chính là tấm gương phản chiếu của Fed. Việc cắt giảm 25 điểm cơ bản có thể khiến lợi suất ngắn hạn giảm xuống, làm đường cong lợi suất dốc hơn và nới lỏng các điều kiện tài chính. Nhưng nếu Powell kết hợp động thái này với định hướng cứng rắn, “đừng mong đợi một loạt đợt cắt giảm”, đà tăng có thể sẽ sụp đổ. 

Lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 2 năm sẽ là “dấu hiệu” then chốt. Hãy coi đây như một bài kiểm tra “máy phát hiện nói dối” của thị trường đối với uy tín của Fed. Ví dụ, sau đợt “cắt giảm lãi suất bảo hiểm” của Fed vào năm 2019, lợi suất trái phiếu ngắn hạn ban đầu đã giảm mạnh, nhưng sau đó lại tăng trở lại khi Fed ám chỉ rằng họ sẽ không bắt đầu một chu kỳ nới lỏng toàn diện. 

2. Cổ phiếu 

Cổ phiếu có thể phản ứng với lãi suất thấp hơn, nhưng tác động sẽ khác nhau tùy theo ngành và điều kiện kinh tế. Các cổ phiếu công nghệ và tăng trưởng (ví dụ như các cổ phiếu lớn trên Nasdaq) thường phản ứng đầu tiên do thay đổi về tỷ lệ chiết khấu trên thu nhập dự kiến. 

Nhưng nếu việc cắt giảm giống như phản ứng với sự yếu kém hơn là niềm tin, thì các ngành theo chu kỳ (công nghiệp, vật liệu) có thể tụt hậu, trong khi các ngành phòng thủ (tiện ích, chăm sóc sức khỏe, hàng thiết yếu) sẽ dẫn đầu. 

Ví dụ, vào năm 1995, sau một đợt điều chỉnh giữa chu kỳ, Chỉ số S&P 500 đã tăng gần 34% trong 12 tháng tiếp theo. Nhưng vào năm 2001, việc cắt giảm lãi suất đã diễn ra quá muộn, và thị trường chứng khoán lại rơi sâu hơn vào vùng suy thoái. 

3. Tiền tệ 

Một Fed ôn hòa thường làm suy yếu đồng đô la Mỹ, khiến các tài sản rủi ro và thị trường mới nổi trở nên hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, nếu Powell tỏ ra thận trọng, đồng đô la có thể nhanh chóng phục hồi. Cặp tỷ giá USD/JPY có thể bị ảnh hưởng bởi những thay đổi trong chênh lệch lợi suất, mặc dù kết quả vẫn chưa chắc chắn. 

4. Hàng hóa 

Giá vàng chịu ảnh hưởng của lợi suất thực tế và đồng đô la, trong khi giá dầu chịu ảnh hưởng của diễn biến cung cầu toàn cầu. Thuế quan và cú sốc năng lượng có thể góp phần gây biến động, mặc dù kết quả vẫn chưa chắc chắn. 

Ví dụ, vào đầu năm 2020, giá vàng tăng vọt khi Fed cắt giảm lãi suất, nhưng giá dầu lại giảm mạnh do nhu cầu giảm mạnh, một lời nhắc nhở rằng “lãi suất thấp hơn” không phải lúc nào cũng có nghĩa là “hàng hóa tăng giá”. 

Trung hạn: Bàn cờ dòng vốn toàn cầu 

1. Dòng chảy toàn cầu 

Lợi suất trái phiếu Mỹ thấp hơn có xu hướng thúc đẩy dòng vốn đổ vào nước ngoài để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Châu Á, Mỹ Latinh và các thị trường mới nổi khác có thể đón nhận dòng vốn mới nếu Fed ôn hòa làm suy yếu đồng đô la. Tuy nhiên, lạm phát dai dẳng trong nước sẽ buộc Fed phải nhanh chóng giảm tốc độ, đảo ngược dòng vốn này. 

2. Sự luân chuyển của các ngành 

Lãi suất thấp hơn thường thúc đẩy các ngành tăng trưởng như công nghệ, truyền thông và hàng tiêu dùng không thiết yếu tăng trưởng. Nhưng nếu việc cắt giảm diễn ra cùng lúc với tăng trưởng việc làm yếu hơn và dự báo thận trọng, lợi thế có thể được chuyển sang các ngành phòng thủ. 

Hãy chú ý đến những sự thay đổi tương tự như những gì chúng ta đã thấy vào năm 2011, khi tăng trưởng lần đầu tiên tăng vọt nhưng các cổ phiếu phòng thủ lại vượt trội hơn khi nỗi lo suy thoái tái diễn. 

3. Điều kiện tín dụng 

Việc cắt giảm lãi suất thường làm giảm chênh lệch tín dụng, đặc biệt là trong lĩnh vực lãi suất cao. Điều này có thể khơi dậy sự lạc quan, nhưng việc Fed liên tục dừng lại (buộc phải tạm dừng hoặc đảo ngược chính sách nếu lạm phát bùng phát trở lại) có nguy cơ khiến chênh lệch lãi suất rộng hơn sau này. Trên thị trường tín dụng, những khởi đầu sai lầm thường gây tổn thất nặng nề. 

Rủi ro: Boomerang và lạm phát đình trệ 

Mối nguy hiểm rõ ràng là hiệu ứng boomerang: Fed cắt giảm lãi suất, thị trường tăng điểm, điều kiện tài chính nới lỏng quá mức, và lạm phát bùng phát trở lại. Điều này buộc Fed phải quay lại chính sách diều hâu, tạo ra chu kỳ “dừng rồi lại tiếp tục” đáng sợ, làm xói mòn uy tín. 

Nhưng viễn cảnh u ám hơn là lạm phát đình trệ, tăng trưởng chậm lại va chạm với lạm phát cứng nhắc. Thị trường lao động đang yếu đi, tỷ lệ thất nghiệp đang tăng dần, nhưng CPI cốt lõi vẫn kẹt ở mức gần 3%. 

Nếu giá năng lượng tăng hoặc thuế quan đẩy chi phí lên cao hơn, Fed có thể thấy mình bị mắc kẹt: nới lỏng quá mức và có nguy cơ lạm phát; giữ nguyên lãi suất và có nguy cơ suy thoái. 

Đối với các nhà quan sát thị trường, điều này nhấn mạnh rằng việc cắt giảm lãi suất một lần có thể có tác động ngắn hạn, nhưng chu kỳ kinh tế rộng hơn vẫn còn bất ổn. 

Khi thị trường đặt quá nhiều niềm tin vào Fed 

Nhưng câu hỏi lớn hơn ở đây là: Liệu các nhà đầu tư có quá phụ thuộc vào chính sách nới lỏng của Fed không? Lịch sử cho thấy là có. 

• Năm 1994, thị trường đã đánh giá thấp quyết tâm của Fed, gây ra “Cuộc thảm sát trái phiếu lớn” 
• Trong năm 2021-2022, rủi ro lạm phát đã bị bỏ qua cho đến khi Fed tăng lãi suất mạnh mẽ buộc phải thiết lập lại một cách đau đớn 
• Gần đây, các nhà đầu tư đã quá dựa dẫm vào hy vọng về sự cứu trợ nhanh chóng, đánh giá thấp các yếu tố khó khăn như thuế quan và chi phí trú ẩn 

Bài học rút ra là gì? Hy vọng không phải là một chiến lược. Dữ liệu cho thấy những gì đang diễn ra; tâm lý phản ánh những gì nhà đầu tư mong muốn. Khi hai yếu tố này khác biệt, danh mục đầu tư thường phải trả giá. 

Đối với những người quan sát thị trường lâu dài, điều quan trọng là phải giữ bình tĩnh, xem xét dòng chảy thị trường hiện tại và những thay đổi về chính sách, đồng thời tập trung vào các yếu tố cơ bản và đa dạng hóa. 

Vượt ra ngoài những tiêu đề 

Xét tổng thể, PPI, CPI và quyết định cắt giảm lãi suất được Fed xác nhận vào tháng 9 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. PPI cho thấy chi phí đầu vào giảm, trong khi CPI cho thấy lạm phát tiêu dùng vẫn còn cao, đặc biệt là trong lĩnh vực nhà ở và dịch vụ. 

Thách thức đối với Fed rất rõ ràng. Một đợt cắt giảm lãi suất duy nhất có thể xoa dịu tình hình tài chính, nhưng không thể giải quyết được những căng thẳng sâu sắc hơn giữa lạm phát vẫn còn dai dẳng và thị trường lao động đang suy yếu. Câu hỏi đặt ra bây giờ là liệu thị trường có đang đặt quá nhiều niềm tin vào sự điều chỉnh này như một khởi đầu cho một chu kỳ nới lỏng rộng hơn hay không. 

Lịch sử cho thấy việc cắt giảm thận trọng có thể ổn định, nhưng sự lạc quan sai lầm về việc nới lỏng kéo dài thường dẫn đến kết cục không mấy tốt đẹp. Đối với các nhà quan sát thị trường, trọng tâm không nằm ở việc dự đoán bước đi tiếp theo của Fed mà là tìm hiểu các xu hướng tiềm năng trong chu kỳ kinh tế rộng hơn. 

Thị trường có thể phản ứng với mọi thông cáo báo chí và tín hiệu chính sách, nhưng quan điểm vẫn là yếu tố then chốt. Sự nhẹ nhõm hôm nay có thể nhanh chóng biến thành áp lực mới nếu lạm phát trở nên khó kiểm soát hơn dự kiến. Đó là lý do tại sao danh mục đầu tư dài hạn cần được xây dựng để vượt qua cả những đợt cắt giảm và tăng lãi suất, cả tăng trưởng lẫn suy thoái — với kỷ luật, đa dạng hóa và các yếu tố cơ bản là kim chỉ nam đáng tin cậy nhất trong những điều kiện biến động.