Trong chu kỳ thị trường, sẽ có những giai đoạn mà giá cổ phiếu và tài sản giảm mạnh. Đôi khi, sự sụt giảm này chỉ kéo dài trong vài tuần hoặc vài tháng, nhưng cũng có thể kéo dài trong nhiều năm. Vậy liệu đó có phải là thị trường giá xuống (bear market) không? 

Tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể, điều này có thể đúng. Nhưng thị trường giá xuống thực chất là gì? 

Hãy đọc tiếp để tìm hiểu thêm về thị trường giá xuống, triển vọng và các giai đoạn của chúng. Chúng ta cũng sẽ tìm hiểu một số thị trường giá xuống gần đây và tác động của chúng, đồng thời thảo luận về những việc cần làm trong thời kỳ suy thoái thị trường. 

Thị trường giá xuống (Bear Market) là gì? 

Thị trường giá xuống (bear market) là giai đoạn mà thị trường trải qua xu hướng giảm giá kéo dài hoặc liên tục. Trong thời kỳ này, giá cổ phiếu, quỹ hoán đổi danh mục (ETF) và quỹ chỉ số có thể giảm hơn 20% so với mức đỉnh gần nhất, chủ yếu do tâm lý bi quan của nhà đầu tư đối với thị trường ^[1]. 

Một cách để dự đoán khả năng suy giảm của toàn thị trường là quan sát một chỉ số như S&P 500, theo dõi 500 công ty lớn nhất niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hoa Kỳ, và tìm kiếm sự sụt giảm giá kéo dài. Khi các chứng khoán khác như cổ phiếu, quỹ ETF và hàng hóa giảm khoảng 20% so với mức đỉnh gần đây trong hơn vài tháng, đó cũng có thể là dấu hiệu của thị trường giá xuống. 

Thị trường giá xuống có thể phản ánh sự suy thoái thị trường và những suy thoái kinh tế nghiêm trọng khác. 

Các loại thị trường giá xuống 

Thông thường có hai loại thị trường giá xuống: thị trường giá xuống theo chu kỳ và thị trường giá xuống mang tính dài hạn ^[2]. 

Thị trường giá xuống theo chu kỳ xảy ra do những biến động kinh doanh bình thường của một nền kinh tế. Những thị trường giá xuống định kỳ này xuất hiện gần như cứ sau 6 đến 10 năm như một sự điều chỉnh sau những giai đoạn thị trường bùng nổ kéo dài khi tất cả các lĩnh vực chính của nền kinh tế đều trải qua sự tăng trưởng mạnh mẽ. 

Mặt khác, thị trường giá xuống mang tính dài hạn là kết quả của chính sách tài chính, tăng trưởng kinh tế chậm lại, bong bóng thị trường vỡ, chiến tranh và đại dịch. Xu hướng thị trường dài hạn thường gây tổn hại đến tâm lý nhà đầu tư, ngăn cản họ đầu tư với số lượng lớn. 

Lãi suất cao cho trái phiếu và tín phiếu kho bạc thường gây ra thị trường giá xuống dài hạn vì nhà đầu tư được khuyến khích tận dụng các công cụ không rủi ro này. Khi nhu cầu tài sản trên thị trường chứng khoán giảm, điều này có thể gây ra thị trường giá xuống. 

Hãy cùng khám phá một số đặc điểm chung của thị trường giá xuống. 

Đặc điểm của thị trường giá xuống 

Vậy, bạn nên chú ý điều gì để biết mình đang ở trong thị trường giá xuống? 

#1 Thời gian suy thoái 

Không giống như hầu hết các đợt giảm giá trên thị trường chứng khoán, thị trường giá xuống thường kéo dài. 

#2 Thị trường chứng khoán hoạt động kém hiệu quả 

Nguyên tắc chung cho thị trường giá xuống là nếu thị trường chứng khoán trải qua xu hướng giảm liên tục hơn 20% trên tất cả các lĩnh vực ^[3]. 

#3 Tăng cường phòng ngừa rủi ro 

Khi thị trường chứng khoán bắt đầu có xu hướng giảm, hầu hết nhà đầu tư đổ tiền vào các kênh đầu tư an toàn và trở nên e ngại rủi ro. Một số nhà đầu tư có thể bán tài sản, chờ đợi một điểm vào hoàn hảo khác khi cơn bão lắng xuống, hoặc chấp nhận các công cụ tài chính ít biến động hơn. 

#4 Suy thoái kinh tế 

Suy thoái là một đặc điểm quan trọng của thị trường giá xuống. Nó có thể dẫn đến gia tăng thất nghiệp, giảm thói quen chi tiêu và lạm phát . 

Nguyên nhân của thị trường giá xuống 

Hãy cùng tìm hiểu một số lý do dẫn đến thị trường giá xuống. 

ăng trưởng kinh tế chậm chạp 

Nếu tăng trưởng kinh tế ở quốc gia bạn chậm lại, điều này có thể dẫn đến thị trường giá xuống. Hầu hết mọi người sẽ cắt giảm chi tiêu vì họ không đủ khả năng chi trả cho một số sản phẩm và dịch vụ. 

Các doanh nghiệp cũng có thể thu hẹp quy mô hoặc đóng cửa và các nhà sản xuất có thể tích trữ sản phẩm vì họ dự đoán giá sẽ tốt hơn trong tương lai. 

Bong bóng thị trường vỡ 

Bất cứ khi nào bong bóng của một lĩnh vực kinh doanh cụ thể vỡ, nó có thể khiến toàn bộ thị trường sụp đổ. Bong bóng nhà đất năm 2008 và bong bóng dot-com là những ví dụ điển hình. 

Các nhà đầu tư có thể rút khỏi những khoản đầu tư này và bù đắp bất kỳ rủi ro nào bằng cách thoát khỏi các lĩnh vực thị trường đó. Bong bóng vỡ có thể xóa sổ giá trị của các công ty và phá hủy vốn của các cá nhân đầu tư vào chúng. 

Suy thoái 

Suy thoái kinh tế là một nguyên nhân phổ biến khác gây ra thị trường giá xuống. Tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp và lợi nhuận kinh doanh giảm có thể gây áp lực lên thị trường chứng khoán và đẩy chúng xuống do ít người chấp nhận rủi ro và đầu tư vào chúng. 

Khủng hoảng sức khỏe cộng đồng 

Đại dịch toàn cầu và các cuộc khủng hoảng y tế công cộng khác có thể khiến thị trường lao dốc. Ví dụ như đại dịch COVID-19, các nhà đầu tư đã rút vốn khỏi hầu hết các lĩnh vực của các nền kinh tế lớn khi số ca nhiễm tăng vọt. Điều này, cùng với các lệnh phong tỏa hàng loạt, đã dẫn đến sự đóng cửa kinh tế gần như hoàn toàn. 

Nhiều doanh nghiệp đóng cửa và nhiều quỹ chỉ số lớn đã chứng kiến sự suy giảm chưa từng có. 

Xung đột chính trị 

Xung đột có thể gây ra thị trường giá xuống. Sự bất ổn trong một khu vực có thể khiến các doanh nghiệp và thị trường phải đóng cửa. Một ví dụ điển hình là xung đột Nga-Ukraine năm 2022 ^[4]. 

Ngoài ra, giai đoạn trước bầu cử hoặc kết quả bầu cử không thuận lợi có thể dẫn đến thị trường giá xuống, đặc biệt là khi các nhà đầu tư giữ lại vì sợ mất vốn do lo sợ, nghi ngờ và bất ổn. 

Xu hướng lãi suất 

lãi suất liên tục của các ngân hàng trung ương có thể kích hoạt thị trường giá xuống. Khi trái phiếu và tín phiếu kho bạc gần đạt được lợi nhuận mà thị trường chứng khoán mang lại, nhiều nhà đầu tư lựa chọn các công cụ này để tăng vốn. Điều này có thể làm giảm vốn được phân bổ cho thị trường chứng khoán. Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng tối ưu hóa danh mục đầu tư và giảm khẩu vị rủi ro khi chi phí trả nợ vay trở nên đắt đỏ hơn. 

Các giai đoạn của thị trường giá xuống 

Trước khi thị trường suy thoái hoàn toàn, một số sự kiện sẽ xảy ra. Dưới đây là các giai đoạn thị trường trải qua trước khi thị trường giá xuống hoàn toàn xảy ra ^[5]. 

Giai đoạn 1: Thực hiện 

Ở giai đoạn đầu của thị trường giá xuống, tâm lý của nhà đầu tư đối với thị trường thay đổi, chuyển từ tìm kiếm rủi ro sang tránh rủi ro. 

Một số nhà đầu tư sẽ giảm quy mô danh mục đầu tư, trong khi những người khác sẽ thanh lý toàn bộ danh mục. Những người khác thì rút vốn, nhận lãi và giảm tỷ lệ sở hữu tại các công ty khác nhau. 

Giai đoạn 2: Đầu hàng 

Ở giai đoạn đầu hàng, các nhà đầu tư chứng kiến giá cổ phiếu giảm đột ngột. Nhiều công ty và ngân hàng lớn cũng có thể bắt đầu báo cáo thua lỗ hoặc lợi nhuận giảm dần. 

Giai đoạn này thường khiến các nhà đầu tư e ngại với các vị thế rủi ro và thay đổi quan điểm của họ về thị trường chứng khoán. Sau đó, họ có thể rút lui khỏi bất kỳ hoạt động nào trên thị trường. Các cổ phiếu giao dịch khối lượng lớn bắt đầu giảm, báo hiệu một nền kinh tế suy thoái sắp tới. 

Giai đoạn 3: Suy đoán 

Ở giai đoạn này, các nhà đầu tư bắt đầu chấp nhận và hiểu được nguyên nhân dẫn đến sự dịch chuyển xuống của thị trường. Nhiều nhà đầu tư bắt đầu tham gia thị trường và lấy lại niềm tin để nắm giữ các vị thế mới, bất chấp sự biến động của thị trường. Điều này có thể làm tăng giá cổ phiếu và khối lượng giao dịch. 

Giai đoạn 4: Dự đoán 

Trong giai đoạn cuối cùng này, giá nhiều cổ phiếu đạt được mức hỗ trợ từ mức giá vốn đã thấp. Tại đây, giá cổ phiếu có thể tăng trở lại và nền kinh tế có thể cải thiện khi các nhà đầu tư kỳ vọng vào thị trường tăng giá sắp tới. 

Thị trường giá xuống trong quá khứ 

Thị trường giá xuống khá phổ biến. Hầu hết các nhà đầu tư đều đã trải qua ít nhất một lần thị trường giá xuống theo chu kỳ trong sự nghiệp của mình. Tuy nhiên, một số thị trường giá xuống trường kỳ đã tạo nên lịch sử trong thế kỷ qua ^[6]. 

Chúng ta hãy cùng xem xét một số điều quan trọng. 

Thị trường giá xuống năm 2020 

Năm 2020, thị trường giá xuống bắt nguồn từ đại dịch COVID-19 toàn cầu. Xu hướng giảm giá này bắt đầu vào tháng 3 năm 2020 và là một trong những xu hướng giảm giá ngắn nhất được ghi nhận ^[7]. 

Quỹ Chỉ số S&P 500 đã giảm hơn 30% một cách đáng tiếc nhưng đã dần lấy lại đà tăng trong các quý tiếp theo. Do sự lây lan nhanh chóng của virus và các lệnh phong tỏa trên diện rộng, hiệu suất kinh tế toàn cầu đã suy giảm. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh 14%, và nhiều doanh nghiệp nhỏ trên toàn thế giới đã phải đóng cửa vĩnh viễn. 

Cuộc đại suy thoái 

Cuộc Đại suy thoái năm 1929 là một trong những thị trường giá xuống nổi tiếng nhất thế giới. Nó còn được gọi là cú sốc kinh tế thảm khốc, vì đã khiến hàng triệu nhà đầu tư mất trắng. Phố Wall rơi vào cảnh hoảng loạn hoàn toàn, và nhiều cổ phiếu giảm xuống dưới 80% ^[8]. 

Trong ba năm tiếp theo, ngành công nghiệp Hoa Kỳ chìm trong nợ nần, và tỷ lệ thất nghiệp lên đến mức đáng ngại 24%. Điều này dẫn đến sự sụt giảm khủng khiếp trong thói quen chi tiêu của người tiêu dùng. Hơn 4.800 ngân hàng đóng cửa, và hàng triệu người dân mất hết tiền tiết kiệm. 

Sự sụp đổ của dot-com 

Vào cuối những năm 1990, thế giới đã trải qua một sự chuyển dịch sang việc áp dụng Internet. Xu hướng mới này đã thu hút hàng triệu nhà đầu tư, những người đã đầu tư số vốn khổng lồ vào các công ty và doanh nghiệp liên quan đến công nghệ ^[9]. 

Thật không may, nhiều nhà đầu tư không đủ kinh nghiệm để kiểm tra định giá của những công ty như vậy. Theo NASDAQ, bong bóng dot-com đã từng ở mức trên 5000 điểm trước khi vỡ tung ngay trước khi kết thúc năm. 

Sau đó, vào đầu năm 2000, các nhà đầu tư đã mất một lượng vốn khổng lồ do định giá tài sản kém, bởi hầu hết các doanh nghiệp internet mới nổi đều là lừa đảo. Nhiều dự án của các công ty internet không thực tế và không bền vững, dẫn đến việc đóng cửa và thua lỗ tài chính khổng lồ. 

Bong bóng nhà đất 

Bong bóng nhà đất xuất phát từ nhu cầu nhà ở cao, dẫn đến giá nhà tăng. Nhu cầu nhà ở cao buộc hầu hết các nhà đầu tư phải bơm thêm vốn vào lĩnh vực bất động sản ^[10]. 

Bong bóng nhà đất năm 2007 tại Hoa Kỳ chủ yếu là do sự gia tăng các khoản vay thế chấp của khách hàng có rủi ro cao với các tiêu chuẩn cho vay lỏng lẻo và sự giám sát yếu kém của cơ quan quản lý. Trong những năm dẫn đến khủng hoảng, lãi suất tiếp tục tăng dần khi sở hữu nhà đạt đến điểm bão hòa. Nhiều người không có thu nhập ổn định hoặc đủ sống bắt đầu gặp khó khăn trong việc trả nợ và vỡ nợ thế chấp. 

Tình trạng vỡ nợ thế chấp ngày càng gia tăng sau đó đã dẫn đến sự sụp đổ của chứng khoán được bảo đảm bằng thế chấp và các sản phẩm phái sinh khác, vốn được coi là hàng hóa cơ sở của các khoản thế chấp dưới chuẩn. Việc mất giá của các sản phẩm tài chính được bảo đảm bằng thế chấp này đã gây ra một cơn hoảng loạn, làm tê liệt hệ thống cho vay toàn cầu và cuối cùng làm vỡ bong bóng nhà đất, xóa sổ hàng nghìn tỷ đô la đầu tư vào các khoản thế chấp dưới chuẩn. 

Hơn 9 triệu việc làm đã bị mất và ước tính 10 triệu người mất nhà cửa ^[11]. 

Thực hành cho nhà đầu tư trong thị trường giá xuống 

Bất cứ khi nào thị trường giá xuống xuất hiện, đây là một số hành động bạn có thể cân nhắc ^[12]. 

Đa dạng hóa danh mục đầu tư của bạn 

Đa dạng hóa danh mục đầu tư là một chiến lược then chốt giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và ứng phó tốt hơn với thị trường giá xuống. Thay vì đầu tư vào một loại tài sản duy nhất như bất động sản, hãy phân bổ rủi ro và vốn của bạn trên khắp thị trường và mua hàng hóa, trái phiếu, quỹ chỉ số, cổ phiếu, v.v. 

Lợi nhuận từ một loại tài sản có khả năng bù đắp các khoản lỗ khác phát sinh do thị trường giá xuống. Ví dụ, vị thế vàng có khả năng bù đắp khoản lỗ cổ phiếu phát sinh trong thị trường giá xuống. Ngoài ra, đầu tư vào ETF và quỹ chỉ số cũng là một lựa chọn khác, bởi vì một công ty thua lỗ duy nhất trong rổ không nhất thiết kéo toàn bộ chỉ số đi xuống. 

Điều chỉnh phân bổ tài sản của bạn 

Khi mục tiêu đầu tư của bạn thay đổi, hãy điều chỉnh chiến lược phân bổ tài sản hiện tại cho phù hợp với mục tiêu tài chính. Trong thị trường giá xuống, điều này có thể đồng nghĩa với việc cân nhắc phân bổ lại vốn vào các tài sản có rủi ro thấp hơn. 

Chỉ đầu tư vào những tài sản phù hợp với chiến lược đầu tư của bạn. Nếu bạn có khẩu vị rủi ro, hãy đảm bảo bạn hiểu rõ và có thể chấp nhận mọi rủi ro tiềm ẩn trong quyết định của mình. Nếu bạn ngại rủi ro, hãy tập trung vào những tài sản rủi ro thấp với lợi nhuận ổn định. 

Đừng bán theo cảm xúc 

Trong thị trường giá xuống, hãy tránh bán tháo tài sản vì hoảng loạn. Nếu bạn có các khoản đầu tư dài hạn với tiềm năng sinh lời trong tương lai, bạn có thể cân nhắc nắm giữ chúng. Một số tài sản có tình hình tài chính lành mạnh và mô hình kinh doanh sinh lời có thể phục hồi trong đợt tăng giá tiếp theo khi thị trường phục hồi. 

Sử dụng phương pháp trung bình chi phí đô la 

Thay vì chờ thị trường phục hồi trước khi vào vị thế có lợi, bạn có thể sử dụng phương pháp trung bình chi phí đô la để tham gia thị trường. 

Chiến lược trung bình hóa chi phí đô la bao gồm việc đầu tư một lượng tiền mặt cố định theo định kỳ. Về lâu dài, chiến lược này có thể giúp bạn giảm chi phí đầu tư và đa dạng hóa danh mục đầu tư.